Η έννοια της Ανάπτυξης από την οπτική της Δημόσιας Διοίκησης

Του Νίκου Ταμπακίδη
Πρώην Δήμαρχος Αγίων Αναργύρων
Πρώην Γ.Γραμματέας Περιφέρειας Ιονίων Νήσων

Λίγοι είναι αυτοί που θα αμφισβητήσουν τη σημαντική επίδραση της Διοίκησης στην εθνική ή τοπική αναπτυξιακή πορεία. Τι σημαίνει λοιπόν «ανάπτυξη» και ποιες είναι οι αναπτυξιακές παράμετροι που μπορεί να επηρεάσει η λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης;

Τι σημαίνει «Ανάπτυξη»
Ο όρος «Ανάπτυξη» αναφέρεται στην ηθελημένη ή τη συστημικά προδιαγεγραμμένη αύξηση της δομικής ή (και) της λειτουργικής πολυπλοκότητας ενός οποιουδήποτε (κοινωνικού, οικονομικού, βιολογικού, μηχανικού κλπ.) συστήματος.

Ένα συνηθισμένο λάθος στο χώρο της Οικονομίας είναι η έννοια «Ανάπτυξη» να χρησιμοποιείται αντί του όρου «Μεγέθυνση». Όταν μιλάμε για την ανάπτυξη ενός παιδιού εννοούμε κάτι πολύ περισσότερο από την αύξηση του βάρους του ή του ύψους του. «Ανάπτυξη» παιδιού σημαίνει καλύτερο συντονισμό κινήσεων, σημαίνει αύξηση της ικανότητας διηρημένης προσοχής, σημαίνει πλουσιότερο λεξιλόγιο, σημαίνει καλύτερη εκτίμηση χώρου και χρόνου, σημαίνει αύξηση της συνθετικής και αναλυτικής ικανότητας. Σίγουρα πάντως, δε σημαίνει αύξηση και προσέλκυση επενδύσεων…

Το ίδιο ισχύει για όλα τα συστήματα:
Το σύγχρονο αυτοκίνητο είναι πιο πολύπλοκο από ό,τι ο αραμπάς.
Ο αξονικός τομογράφος είναι πιο σύνθετος από ένα ακτινολογικό μηχάνημα.
Τα σύγχρονα αεροπλάνα είναι πιο πολύπλοκα από το αεροπλάνο των αδελφών Ράιτ.
Το GPS είναι πιο πολύπλοκο από τον εξάντα.

Οι παράμετροι της βιώσιμης ανάπτυξης και η Δημόσια Διοίκηση
α. Η αυτορρυθμιστική ικανότητα
β. Η προσαρμοστικότητα
γ. Η διαθεσιμότητα και αξιοποίηση των πόρων
δ. Το πλήθος θέσεων και επιλογών

Δύο βασικές λειτουργικές παράμετροι ενός συστήματος είναι η βιωσιμότητα και η φέρουσα ικανότητά του. Η βιωσιμότητα ενός συστήματος αναφέρεται στην ικανότητά του να συνεχίσει να λειτουργεί στο συνεχές μέλλον, χωρίς να υποχρεωθεί σε μαρασμό λόγω λειτουργικής εξάντλησης.

Η «φέρουσα ικανότητα» ενός συστήματος αναφέρεται στον όγκο, το μέγεθος της λειτουργικής πίεσης που μπορεί να δεχτεί ένα σύστημα χωρίς να καταρρεύσει. Και οι δύο αυτές βασικές έννοιες είναι στενά συνδεδεμένες με τις έννοιες «αυτορρυθμιστική ικανότητα», «πόροι», «προσαρμοστικότητα» και το «πλήθος των επιλογών».

α. Η αυτορρυθμιστική ικανότητα
Συστήματα που δέχονται εξωτερική επίδραση πρέπει να μπορούν να αντιδρούν, ώστε να μην υποστούν μόνιμη αλλοίωση. Η ιδιότητα αυτή λέγεται αυτορρυθμιστική ικανότητα (buffering capacity). Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η ικανότητα, τόσο πιο βιώσιμο είναι ένα σύστημα. Όταν ένα σύστημα υπερβεί την αυτορρυθμιστική του ικανότητα είτε υφίσταται μόνιμη αλλοίωση, είτε καταρρέει, είτε απορροφάται από άλλα συστήματα…

Όπως είναι προφανές, η αυτορρυθμιστική ικανότητα αποτελεί βασικό συντελεστή και κριτήριο βιωσιμότητας. Όσο μεγαλύτερη αυτορρυθμιστική ικανότητα έχει ένα σύστημα τόσο πιο βιώσιμο είναι.

Οι κυριότερες παράμετροι που επηρεάζουν το επίπεδο της αυτορρυθμιστικής ικανότητας ενός συστήματος είναι:
► Ο αριθμός των επιλογών που έχει το σύστημα
► Ο τρόπος και η έκταση που αυτές οι επιλογές είναι διαθέσιμες
► Η ευκολία μετάβασης από τη μια επιλογή στην άλλη
► Ο όγκος (μέγεθος) του συστήματος

Πέραν της σημασίας των πολλαπλών επιλογών για τη λειτουργική επάρκεια και αντοχή του ίδιου του διοικητικού συστήματος, είναι προφανές ότι η Δημόσια Διοίκηση που παρέχει πολλαπλότητα επιλογών συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής των πολιτών αλλά και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των παραγωγικών μονάδων του χώρου που καλύπτει διοικητικά. Εν ολίγοις, η ύπαρξη πολλαπλών επιλογών βοηθά όχι μόνο στη λειτουργική βελτίωση της Δημόσιας Διοίκησης, αλλά αποτελεί και σημαντικότατο συντελεστή κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης.

β. Η προσαρμοστικότητα
Τόσο τα βιολογικά, όσο και τα κοινωνικά συστήματα έχουν κάποια ικανότητα προσαρμογής. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η ικανότητα, τόσο πιο βιώσιμα είναι τα συστήματα.

Η προσαρμοστικότητα ενός διοικητικού συστήματος είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη δυνατότητα πολλών επιλογών. Διοικητικοί φορείς που έχουν μοναδιαίες πηγές ζωτικών λειτουργιών έχουν ελάχιστη ικανότητα προσαρμογής σε νομοθετικές ή οικονομικές αλλαγές.

γ. Η διαθεσιμότητα και αξιοποίηση των πόρων
Αποτελεί κανόνα της Θερμοδυναμικής (από τον οποίο κανένα βιώσιμο σύστημα δεν εξαιρείται) πως για να λειτουργεί ένα σύστημα πρέπει να καταναλώνει πόρους. Οι πόροι αυτοί μπορεί να είναι ενέργεια, πρώτες ύλες, ανθρώπινη δραστηριότητα κλπ.

Είναι αυτονόητο, ότι όσο πιο ορθολογική και απoδοτική είναι η κατανάλωση των πόρων, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ανταγωνιστικότητα και η βιωσιμότητα του συστήματος.

Βεβαίως, με τον όρο «ορθολογική και αποδοτική κατανάλωση πόρων» οι διάφορες κοινωνικές ομάδες μπορεί να εννοούν διαφορετικά πράγματα. Είναι πράγματι δύσκολο να προσδιοριστεί με αγοραίους όρους πόσο αποδοτική είναι η κατανάλωση πόρων για τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής δικαιοσύνης ή της φροντίδας για τους ηλικιωμένους. Εν γένει, ο ποσοτικός προσδιορισμός της ποιότητας είναι ένα δύσκολο – και εν πολλοίς άλυτο – πρόβλημα.

Αυτό δε σημαίνει πως καταργείται η έννοια του ορθολογισμού. Το σύστημα που χρησιμοποιεί πιο αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους έχει μεγαλύτερη πιθανότητα βιώσιμης ανάπτυξης.

δ. Το πλήθος θέσεων και επιλογών
Ανάπτυξη που δεν στηρίζεται στην ποικιλία απόψεων, θέσεων και προτάσεων είναι δύσκολο να υπάρξει. Προϋπόθεση της βιωσιμότητας, της εξέλιξης και της προόδου είναι η ύπαρξη ποικιλίας ειδών, ενεργειών και λύσεων.

…Αν όλα τα μόρια ήταν ίδια, δε θα υπήρχε ζωή!

…Αν όλοι οι άνθρωποι ήταν ίδιοι, αν όλα τα φυτά ήταν ίδια, αν όλες οι προσπάθειες

και οι αποφάσεις ήταν ίδιες, δε θα υπήρχε πρόοδος!