Πρέπει να καθιερωθεί απλή αναλογική στην Τοπική Αυτοδιοίκηση;

Γραφει ο Χαρης Κουγιουμτζόπουλος

Είναι σαφές πια σε όλους, ότι το παραγόμενο αποτέλεσμα της ενισχυμένης αναλογικής που διαμορφώνεται στις δημοτικές εκλογές στην Ελλάδα, δεν έχει καμία πολιτική, κοινωνική και λειτουργική επιβεβαίωση. Ιδεολογικοί, προγραμματικοί και κομματικοί διαχωρισμοί, αποτελούν εντελώς παρωχημένες και ξεπερασμένες έννοιες στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στην διοίκηση και στην κοινωνία.

Συνεπώς η διοικητική κατάτμηση με πολιτικούς όρους, ως αποτέλεσμα ενός εκλογικού αποτελέσματος σήμερα όχι μόνο δεν έχει καμία βάση και κανένα ενδιαφέρον, αλλά αντιθέτως παράγει μια απομείωση στο ούτως ή άλλως μειωμένων επιδόσεων πολιτικό ανθρώπινο δυναμικό κάθε τόπου, αφού αποκλείει ικανότατα στελέχη από την αυτοδιοίκηση. Το βασικό πρόβλημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σήμερα, είναι το κακής ποιότητας στελεχικό δυναμικό της. Οσο κι αν τα συλλογικά όργανα της προσπαθούν να το στρογγυλέψουν ή να το αποκρύψουν αυτό επιστημονικά και κοινωνικά είναι ηλίου φαεινότερο.

Από αυτήν την άποψη η μεταρρύθμιση του Καλλικράτη που ενίσχυσε τους περιορισμούς συνεργασιών μεταξύ προσώπων και παρατάξεων στον Δημοτικό Συμβούλιο, έπληξε βάναυσα τις ικανότητες και τις επιδόσεις του πολιτικού προσωπικού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ζητούμενο λοιπόν σήμερα είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση να χρησιμοποιήσει στο ακέραιο όλο το ικανό ανθρώπινο δυναμικό της, χωρίς κανένα αποκλεισμό για να αντεπεξέλθει της αποστολής της και των αρμοδιοτήτων της. Το επιχείρημα βέβαια περί συναλλαγών που ακούγεται, είναι πολύ ασθενές αφού αυτές πραγματοποιούνται πολύ απλά πριν τις εκλογές και όχι μετά, για όσους γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα στο χώρο των δήμων.

Αρα η απλή αναλογική ως εκλογικό σύστημα που δημιουργεί ακέραια αντιπροσωπευτικά συλλογικά όργανα αποτελεί σήμερα απόλυτη ανάγκη επιβίωσης για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το σύστημα όμως είναι δημαρχοκεντρικό. Οχι μόνο διοικητικά, αλλά και κοινωνικά. Να σημειώσουμε εδώ ότι κακώς πράττουν τα συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης που ισχυρίζονται ότι ο δήμαρχος υφίσταται δεκάδες ελέγχους και ότι δεν μπορεί από μόνος του να πάρει καμία απόφαση. Ολοι γνωρίζουμε ότι ο Δήμαρχος διοικεί με απόλυτο τρόπο στην ουσία. Το πρόβλημα όμως είναι πάνω από όλα κοινωνικό. Η κοινωνία ψηφίζει δήμαρχο. Δυστυχώς ή ευτυχώς στην συνείδηση της κοινωνίας λογοδοτεί ο Δήμαρχος. Δεν υπάρχει κατανομή των πολιτικών ευθυνών στους δημοτικούς συμβούλους στην συνείδηση της κοινωνίας. Υπεύθυνος για το έργο, τις πράξεις και τις παραλήψεις είναι ο δήμαρχος. Εδώ λοιπόν αντιμετωπίζουμε το πρώτο και μεγάλο πρόβλημα της απλής αναλογικής. Πως θα διοικεί ένα μειωμένης κοινωνικής ευθύνης Δημοτικό Συμβούλιο ενώ οι κοινωνικές ευθύνες θα ανήκουν στο δήμαρχο; Τι θα αναγκάζει έναν δημοτικό σύμβουλο να πιέζεται για την λειτουργική αναγκαιότητα του δήμου; Πως θα διαμορφωθεί μια κοινωνική συνείδηση που θα ελέγχει ξεχωριστά κάθε δημοτικό σύμβουλο για να παραχθούν οι αναγκαίες πολιτικές συμπεριφορές; Το σύστημα όμως είναι και διοικητικά δημαρχοκεντρικό. Ο Δήμαρχος είναι προϊστάμενος των διοικητικών υπηρεσιών.

Τι θα αναγκάσει το δήμαρχο να θέσει σε λειτουργία μια διαδικασία που δεν την ασπάζεται; Με ποιον τρόπο θα διοικείται ο δήμος όταν ο δήμαρχος θα διαφωνεί με τις αποφάσεις του δημοτικού συμβουλίου; Για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να αλλάξει συθέμελα το νομικό πλαίσιο λειτουργίας των δήμων, σε τέτοιο βαθμό που δύσκολα κανείς θα τολμούσε να πάρει ένα τόσο μεγάλο νομοθετικό και διοικητικό ρίσκο. Και πάμε τώρα στο θέμα του κοινωνικού ελέγχου που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την απλή αναλογική και τα παράγωγο διοικητικό σχήμα. Η απλή αναλογική για να λειτουργήσει σωστά με τα επιδιωκόμενα πλεονεκτήματά της θα πρέπει συνοδεύεται από αναπτυγμένους θεσμούς κοινωνικού ελέγχου για να υποστηρίζεται από αποφάσεις κοινωνικής συναίνεσης. Με ποιά κοινωνία; Με μια κοινωνία που είναι παντελώς αδιάφορη, εκτός αν πρόκειται για ζητήματα που αφορούν άμεσα και ορατά ατομικά συμφέροντα; Ποιά θα είναι η συμμετοχή σε κοινωνικούς θεσμούς και με ποιο όριο νομιμοποίησης και κατά πόσο αυτοί θα μπορούν να μπλοκάρουν ή να δρομολογούν διαδικασίες; Μέσα λοιπόν σε ένα υπάρχον νομικό πλαίσιο και μια συγκεκριμένη κοινωνική πολιτική κουλτούρα, βρισκόμαστε μπροστά σε κάποια αδιέξοδα.

Η ο Δήμαρχος θα εκλέγεται από το δημοτικό συμβούλιο και μάλιστα με προγραμματική συμφωνία που θα λαμβάνει και νομική υπόσταση, για να υπάρχουν οι απαραίτητες πλειοψηφίες και διοικητικές συσπειρώσεις, πράγμα το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε στρέβλωση των κοινωνικών προτιμήσεων στο πρόσωπο του δημάρχου, ή θα μεταβιβαστεί ένα τεράστιο πλήθος αρμοδιοτήτων και εξουσιών στο Δήμαρχο, που τελικά θα τον κάνει να διοικεί εντελώς μόνος του με αποτέλεσμα τα δημοτικά συμβούλια και η συλλογικές ευθύνες να αποδυναμωθούν ακόμη περισσότερο και να λάβουν διακοσμητικό χαρακτήρα. Τους προβληματισμούς αυτούς επιβεβαιώνει το γεγονός ότι μέχρι σήμερα ουδείς έχει απαντήσει σ΄αυτές τις ανησυχίες, αν και έχουν διατυπωθεί σε όλες τις σχετικές συναντήσεις των αρμοδίων. Με λίγα λόγια η απλή αναλογική ενέχει τον κίνδυνο να παράξει αποτελέσματα εντελώς αντίθετα από τα επιφαινόμενα πλεονεκτήματά της. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι δεν πρέπει να καθιερωθεί.

Είναι όμως μια πολύ τολμηρή μεταρρύθμιση που απαιτεί παράλληλα τολμηρές τομές για να λειτουργήσει. Το ρίσκο είναι μεγάλο, ειδικά για την πρώτη θητεία όπου θα φανούν οι δυσλειτουργίες. Είναι σαφές ότι το εκλογικό σύστημα του Καλλικράτη δημιούργησε μια αδύναμη σε ανθρώπινο δυναμικό τοπική αυτοδιοίκηση, που δεν μπορεί να αντεπεξέλθει των προσδοκιών και δεν μπορεί να διεκδικήσει παραπάνω αρμοδιότητες και ρόλο στη εθνική ανάπτυξη. Το μεγάλο πρόβλημα κάθε κεντρικής εξουσίας είναι ότι γνωρίζει πολύ καλά ότι η διοικητική και οικονομική ανάπτυξη περνάει αναγκαστικά από την αποκεντρωμένη Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά αυτή δεν διαθέτει το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό για να σηκώσει το βάρος. Η απλή αναλογική που θα δημιουργήσει αναγκαστικές ευρύτερες συνεργασίες και συσπείρωση ικανότερου και πλουσιότερου ανθρώπινου δυναμικού στις τοπικές διοικήσεις αποτελεί άμεση και απόλυτη ανάγκη για την ελληνική κοινωνία και την χώρα. Ομως αν δεν γίνει σωστά και θαρραλέα θα αποδειχτεί καταστροφική. Ισως η λύση να βρίσκεται σε μια μεταβατική περίοδο.

Ενα μακρόχρονο σχεδιασμό με ευρύτερη κομματική αποδοχή σε βάθος τριών θητειών, όπου θα είναι προσδιορισμένες εκ των προτέρων οι αλλαγές που θα γίνουν σε κάθε εκλογική περίοδο, με σταδιακή μείωση των πλειοψηφιών έτσι ώστε το σύστημα και οι δυσλειτουργίες του να ανιχνεύονται και να διορθώνονται. Σημείωση: Υπάρχουν δεκάδες άλλα αναπάντητα προβλήματα που δεν τα έβαλα στο τραπέζι για την οικονομία χρόνου και χώρου. Οπως το εντελώς διαφορετικό σκηνικό σε επίπεδο Περιφέρειας ή την πολιτική συνέπεια που μπορεί να έχει ένας δημοτικός σύμβουλος απέναντι στην παράταξη με την οποία εκλέχτηκε και πολλά άλλα. Επέλεξα τα μεγάλα και βασικά.

Ο Χάρης Κουγιουμτζόπουλος είναι Πρόεδρος της Ενωσης Ιδιοκτητών Εκδοτών Τοπικών Εφημερίδων Αττικής Δημοτικός Σύμβουλος Επικεφαλής Παράταξης στο Δήμο Παπάγου Χολαργού Διαπιστευμένος Δημοσιογράφος στο Υπ. Εσωτερικών