Υλοποιώντας την αειφορία και την πράσινη καινοτομία στην Περιφέρεια Αττικής

Άρθρο του Νίκου Παπαδάκη, στο 41ο τεύχος του περιοδικού “πρΟΤΑση”* 

Εντεταλμένου Περιφερειακού Συμβούλου Περιβάλλοντος Περιφέρειας Αττικής.Επικεφαλής της «Αττικής Πράσινης Περιφέρειας». Αντιπροέδρου του Ειδικού Διαβαθμιστικού Συνδέσμου Νομού Αττικής – ΕΔΣΝΑ. Αναπληρωτή Εκπροσώπου της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος (ΕΝΠΕ) στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΠΕΠ) Αττικής 2021-2023

Διοίκηση με πράσινο πρόσημο

Τα σύγχρονα δεδομένα και οι προτεραιότητες του Σχεδιασμού και της Διοίκησης επηρεάζονται πρωτίστως και καθοριστικά από την κλιματική αλλαγή, τη διαφαινόμενη εξάντληση των πόρων, τους τεκμηριωμένους κινδύνους στον αγροτοδιατροφικό και τον ενεργειακό τομέα, την ανησυχία ως προς το υφιστάμενο παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο, την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής στις πόλεις, την παγκόσμια αβεβαιότητα για τα περιβαλλοντικά αδιέξοδα των επιλογών των προηγούμενων χρόνων. Μπροστά στα κρίσιμα αυτά ζητήματα και ανησυχίες, οι πράσινες πολιτικές και λύσεις εμφανίζονται διαρκώς περισσότερο ενδυναμωμένες και καθοριστικές για την αναστροφή της αρνητικής οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής προοπτικής και τη δημιουργία συνθηκών αειφορίας και ανάπτυξης.

Αυτήν ακριβώς την προτεραιότητα για άμεση υιοθέτηση και εφαρμογή των πράσινων πολιτικών και της βιώσιμης ανάπτυξης από την Διοίκηση, επιδιώκει και υλοποιεί η Αττική Πράσινη Περιφέρεια στην Περιφέρεια Αττικής, αυτοδιοικητική παράταξη της Πολιτικής Οικολογίας και της Πράσινης Πολιτικής, που δημιουργήθηκε από ενεργούς πολίτες το 2018.

Η Αττική Πράσινη Περιφέρεια συμμετείχε στις Περιφερειακές Εκλογές 2019 (Μάιος 2019) και εξέλεξε δύο Περιφερειακούς Συμβούλους, τον επικεφαλής-συντονιστή Νίκο Παπαδάκη και τον Παναγιώτη Αλεβίζο. Με σημαντική επιλογή από την αρχή, που συνοψίζεται στη φράση «Παίρνουμε Θέση – Η Πολιτική στην Πράξη», ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα για συμμετοχή στη Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής, διαβουλεύτηκε με την παράταξη «Νέα Αρχή για την Αττική» με επικεφαλής τον Περιφερειάρχη Γιώργο Πατούλη, και συμφώνησε σε Προγραμματική Σύγκλιση δεκατριών (13) αξόνων. Ακολούθησε η σύμπραξη και συμμετοχή στην Διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής, τον Σεπτέμβριο 2019, διατηρώντας την αυτονομία της.

Με την πρακτική αυτή, έγινε εφικτή η υλοποίηση των θέσεων και του προγράμματός της, η υποστήριξη στην πράξη των πράσινων πολιτικών, της οικολογίας, της αειφορίας, της βιώσιμης ανάπτυξης. Επεδίωξε να αναδείξει συνολικά μία διαφορετική λογική στρατηγικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.

Στρατηγικός σχεδιασμός με κέντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον

Πρεσβεύοντας συγκεκριμένες αλλαγές στη φιλοσοφία της Αυτοδιοίκησης, με προτεραιότητα στις ρεαλιστικές συναινέσεις, τις δημιουργικές συγκλίσεις και την ενεργό συμμετοχή, η ομάδα της Αττικής Πράσινης Περιφέρειας διατύπωσε, τεκμηρίωσε και υποστήριξε τις αναγκαίες κοινωνικές, περιβαλλοντικές και παραγωγικές πολιτικές, με απώτερο στόχο την βελτίωση της καθημερινότητας και της βιώσιμης ευημερίας των πολιτών.

Στην βάση της Προγραμματικής Σύγκλισης, η Αττική Πράσινη Περιφέρεια προχώρησε σε έναν καινοτόμο, στοχευμένο και αναπτυξιακό στρατηγικό σχεδιασμό, με σκοπό τη διαμόρφωση μιας Πρότυπης, Πράσινης, Ανθεκτικής και Έξυπνης Περιφέρειας ως προς τρεις βασικούς Πυλώνες:

1. την κλιματική κρίση
2. την ασφαλή διαβίωση
3. τις απειλές που δέχεται η ποιότητα ζωής στο αστικό περιβάλλον

Το σχέδιο προβλέπει τους κινδύνους στους τρεις Πυλώνες και διαμορφώνει συνθήκες ανατροπής ή αντιμετώπισής τους, ενεργοποιώντας νέες πρακτικές και εργαλεία. Προτάσσει την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των πολιτών, την αλλαγή συμπεριφορών και την κατανόηση των αντίστοιχων πολιτικών που εφαρμόζονται. Παράλληλα, σχεδιάζεται, διατυπώνεται και υλοποιείται μία σύγχρονη, τεκμηριωμένη και αποτελεσματική στρατηγική σε επίπεδο Περιφέρειας Αττικής, στους διασυνδεδεμένους τομείς των Πράσινων Πολιτικών, της Πολιτικής Προστασίας και της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας, σε άμεση αλληλοσυσχέτιση με τις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής απειλής.

Οι στρατηγικές διασυνδέονται και υποστηρίζουν σχεδιασμούς και δράσεις για την «Έξυπνη Περιφέρεια», ενισχύοντας την ανάπτυξη της καινοτομίας στην Περιφέρεια, στους τομείς Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υλοποιώντας νέες δομές και κατάλληλα εργαλεία, ενισχύοντας το συμμετοχικό σχεδιασμό για τα ζητήματα αυτά, επικοινωνώντας κατάλληλα τις προτεραιότητες και τα αποτελέσματα του σχεδιασμού και των επιλογών.

Παράλληλα, προβλέπονται οι κατάλληλες και ευέλικτες διαδικασίες, ώστε η υλοποίηση του προγράμματος να ενισχύεται και να επικαιροποιείται συνεχώς από τους Δήμους, τους τοπικούς φορείς, τις συλλογικότητες, τους φορείς της έρευνας, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, μέσα από αξιόπιστες, τεκμηριωμένες, σύγχρονες διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού, εναρμονισμένες απόλυτα με τις οδηγίες της Ε.Ε. Με τον τρόπο αυτό μεγιστοποιείται τόσο η λειτουργικότητα και η αποτελεσματικότητα της Διοίκησης, όσο και ο τρόπος που αντιλαμβάνονται οι πολίτες τις εφαρμοζόμενες πολιτικές.

Στη συνέχεια, ο στρατηγικός σχεδιασμός της Αττικής Πράσινης Περιφέρειας, αναλύει τους Πυλώνες στους δεκατρείς (13) Άξονες της Προγραμματικής Σύγκλισης, που είναι οι ακόλουθοι:

1. Ουσιαστική ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών για τις περιβαλλοντικές αξίες και δράσεις, με διαδικασία επανεκτίμησης και αξιολόγησης.
2. Κυκλική Οικονομία ως κρίσιμος παράγοντας του σχεδιασμού.
3. Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία.
4. Βιώσιμη Κινητικότητα.
5. Υιοθέτηση πρακτικής Πράσινων Προμηθειών στην Περιφέρεια Αττικής.
6. Σύγχρονη Πολιτική Προστασία, άμεσα διασυνδεδεμένη με την κλιματική αλλαγή.
7. Σύγχρονη και φιλική προς το περιβάλλον διαχείριση των απορριμμάτων.
8. Εξειδικευμένες πολιτικές για την ανάπτυξη των δημοσίων χώρων, των χώρων πρασίνου και αναψυχής, καθώς και του αστικού – περιαστικού πράσινου.
9. Ανάπτυξη του εθελοντισμού και της οργάνωσης της Πολιτικής Προστασίας σε συνδυασμό με την προστασία και την επισκεψιμότητα των περιαστικών δασών.
10. Μελέτη, προστασία και ανάδειξη των Αττικών οικοσυστημάτων. Αλλαγή στρατηγικής, σύγχρονες προσεγγίσεις και αξιόπιστες επιλογές στη διαχείριση των ρεμάτων.
11. Αδέσποτα και δεσποζόμενα ζώα.
12. Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση.
13. Εξορθολογισμός της λειτουργίας των τομέων της οικονομίας, προσαρμογή τους στις πολιτικές για την Κυκλική Οικονομία, την ενέργεια και το κλίμα.

Οι παραπάνω Άξονες σε τρία Επίπεδα Σημαντικότητας και Αμεσότητας Επιλογών: 1 (Ιδιαίτερα Σημαντικό και Άμεσης Προτεραιότητας), 2 (Πολύ Σημαντικό και Υψηλής Προτεραιότητας) και 3 (Αρκετά Σημαντικό και Μέσης Προτεραιότητας). Έτσι, ιεραρχούνται και προγραμματίζονται, στη βάση ενός ορθολογικού πλαισίου δράσεων και ενεργειών και ενός λειτουργικού οργανογράμματος, ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τις προτεραιότητες, τις ανάγκες και το συνολικό μοντέλο της Διοίκησης στην Περιφέρεια Αττικής. Μεγιστοποιώντας την αποτελεσματικότητα, τις συνέργειες και την αναμενόμενη καινοτομία.

Με κεντρικές στρατηγικές επιλογές την συμμετοχικότητα και την καινοτομία

Βασική στρατηγική επιλογή για την Αττική Πράσινη Περιφέρεια αναδείχθηκε ηενεργός συμμετοχή στα όργανα σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων της Περιφέρειας Αττικής, και συσχετιζόμενων σημαντικών Φορέων και Δικτύων: ενεργός παρουσία με την ιδιότητα του Εντεταλμένου Περιφερειακού Συμβούλου, δυναμική συμμετοχή στα Περιφερειακά Συμβούλια (ΠΕΣΥ), παρουσία στο Διοικητικό Συμβούλιο του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής – ΕΔΣΝΑ με τον ρόλο του Αντιπροέδρου, συμμετοχή στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Περιφερειακού Προγράμματος «Αττική» 2021-2027, καθώς και σε άλλους Φορείς και εργαλεία σχεδιασμού της Περιφέρειας Αττικής.

Με ουσιαστική συμβολή στο συνολικό περιφερειακό σχεδιασμό, με έμφαση στα ζητήματα και τις αλληλεπιδράσεις του με το περιβάλλον, την οικολογία και τις πράσινες πολιτικές. Δίνοντας το στίγμα και την προοπτική του καινοτόμου και πράσινου σχεδιασμού που υλοποιείται από την ομάδα της Αττικής Πράσινης Περιφέρειας.

Στο Περιφερειακό Συμβούλιο, ως βασικό εργαλείο δημοκρατικής και συμμετοχικής διακυβέρνησης, υποστηρίχτηκε σταθερά η παρουσίαση και η τεκμηρίωση σημαντικών θεμάτων, στα κρίσιμα θέματα εστίασης, με μέσο όρο δύο εισηγήσεις ανά ΠΕΣΥ. Τα θέματα αυτά, εκτός από τον μεγάλο αριθμό τους, είναι και πολύ σημαντικά, ως προς την περιβαλλοντική, χωρική, οικονομική και κοινωνική τους διάσταση. Ενδεικτικά αναφέρονται οι εισηγήσεις και οι γνωμοδοτήσεις που αφορούν:

• Εμβληματικά στρατηγικά σχέδια και έργα της Περιφέρειας Αττικής και του Εθνικού σχεδιασμού, όπως οι εισηγήσεις – τεκμηριώσεις των Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΠΜΕ) του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Αττικής 2021-2027, του Προγράμματος Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή 2021-2027, του Περιφερειακού Σχεδίου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΠεΣΠΚΑ) Αττικής, του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής, του Περιφερειακού Προγράμματος Ανάπτυξης της Περιφέρειας Αττικής 2021-2025, του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου για τη δημιουργία Κέντρου Καινοτομίας στην Αθήνα στο πρώην βιομηχανικό συγκρότημα ΧΡΩ.ΠΕΙ., του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής 2021-2025, του Αναπτυξιακού Προγράμματος και Μελέτης Διαχείρισης (Masterplan) του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς, του Δεκαετούς Προγράμματος Ανάπτυξης του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας 2020-2029 και 2021-2030. Στα εμβληματικά αυτά σχέδια και τεκμηριώσεις, υποστηρίχτηκαν σθεναρά και ενισχύθηκαν ουσιαστικά τα κρίσιμα ζητήματα και οι προτεραιότητες που θέτουν οι άξονες της προγραμματικής σύγκλισης, υλοποιώντας με συνέπεια και αποτέλεσμα την αειφόρα προοπτική, την ευημερία της κοινωνίας και της οικονομίας, την προστασία του περιβάλλοντος.
• Την ΣΜΠΕ του Σχεδίου Προστασίας Ορεινού Όγκου Υμηττού, προσεγγίζοντας με ιδιαίτερη ευαισθησία την ανάγκη για προστασία των οικοσυστημάτων – φυσικού περιβάλλοντος, με ξεκάθαρο μήνυμα για την ανακοπή της επέκτασης της οικιστικής δραστηριότητας, από ιδιώτες και αυτοδιοίκηση, εντός των προστατευόμενων περιοχών.
• Την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για ολοκληρωμένη εγκατάσταση διαχείρισης απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) Αττικής, όπου για πρώτη φορά ανακοινώθηκε ημερομηνία ορόσημο για το κλείσιμο της χωματερής το 2025
• Τις ΜΠΕ Πλωτών Μονάδων Υδατοκαλλιέργειας στις ακτές του Σαρωνικού, τεκμηριώνοντας ένα σαφέστατο πολιτικό ΟΧΙ, με καθαρά οικολογικούς όρους. Επισημάνθηκε ότι στο υφιστάμενο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο των υδατοκαλλιεργειών προβλέπεται η περαιτέρω δημιουργία και συγκέντρωση σε βιομηχανική κλίμακα ιχθυοτροφείων. Προχώρησε και στην ψήφιση Ψηφίσματος, όπου αναγνωρίζεται ως προτεραιότητα ένα νέο, διαφορετικό, περιβαλλοντικά και χωροταξικά, ισορροπημένο μοντέλο ανάπτυξης των ακτών του Σαρωνικού, το οποίο δεν θα βασίζεται στην εκβιομηχάνισή τους αλλά στην εν γένει ανάπτυξή τους με ταυτόχρονη προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, στην διαμόρφωση του οποίου τον πρώτο λόγο θα έχουν η Περιφέρεια και οι ΟΤΑ του παράκτιου χώρου.
• Τις ΜΠΕ Λατομείων Μαρμάρου, κ.α. εξορύξεων σε δημόσιες δασικές εκτάσεις στην Αττική, με αρνητικές εισηγήσεις, προστατεύοντας τα δάση και τα οικοσυστήματα της Αττικής από τη βίαιη επέμβαση των εξορύξεων
• Τις ΜΠΕ για την οριοθέτηση και τα έργα διευθέτησης ρεμάτων, καθώς και έργα για την αντιπλημμυρική προστασία, σχεδιάζοντας με ιδιαίτερη ευαισθησία τόσο προς όφελος του περιβάλλοντος, όσο και για τη μέγιστη ασφάλεια των κοινωνιών.
• Την ΜΠΕ για την επέκταση προβλητών και την λειτουργία του λιμένα Ελευσίνας. Η εισήγηση ήταν αρνητική, καθώς προασπίστηκε την ασφάλεια και την ευζωία των τοπικών κοινωνιών και την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Αναγνώρισε ότι διαφορετικά, η άμεση προοπτική θα ήταν η ιδιαίτερα αυξημένη επικινδυνότητα για την ευρύτερη περιοχή, εξαιτίας κυρίως της μετακίνησης βυτιοφόρων με υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις νέες προβλήτες μέσα από κατοικημένες περιοχές, διασχίζοντας την πόλη των Μεγάρων και της Ελευσίνας, ανάμεσα από τις ήδη λειτουργούσες εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών, χωρίς να προβλέπονται τα αναγκαία μέτρα και μελέτες.
• Την ΣΜΠΕ για το Ειδικό Χωρικό–ΕΣΧΑΣΕ για τη δημιουργία Mall στα σύνορα των δήμων Μεταμόρφωσης και Πεύκης–Λυκόβρυσης, όπου αναγνώρισε τις ενστάσεις των δήμων και τη μεγάλη επιβάρυνση – υψηλές οχλήσεις που θα δημιουργούσε στην ευρύτερη περιοχή, χωρίς επαρκή σχετικό σχεδιασμό.
• Την απόφαση-ψήφισμα, όπου το ΠΕΣΥ δηλώνει την κατηγορηματική του αντίθεση στα σχέδια μεταφοράς του Καζίνο της Πάρνηθας στο Μαρούσι.
• Το ψήφισμα στήριξης στον αγώνα των δημοτικών αρχών και της τοπικής κοινωνίας των Δήμων Λαυρεωτικής και Σαρωνικού για την ακύρωση των εργασιών εγκατάστασης 19 ανεμογεννητριών στο Πάνειο Όρος
• Την υποστήριξη της αναγκαιότητας και των ωφελημάτων από τη συμμετοχής της Περιφέρειας Αττικής σε σημαντικά ευρωπαϊκά προγράμματα καινοτομίας (HORIZON, EUROVELO, κ.α.)

Παράλληλα, επιδιώχθηκε η διοργάνωση, η υποστήριξη και η δυναμική παρουσία σε δράσεις, εκδηλώσεις και συνέδρια που αφορούν το περιβάλλον, την αειφορία, την καινοτομία, την κυκλική οικονομία, τις έξυπνες πόλεις και τον βιώσιμο χωρικό σχεδιασμό. Συγκροτήθηκε η τεκμηρίωση στοχευμένων εισηγήσεων και του λοιπού σχετικού υλικού, με προστιθέμενη αξία και σημαντική αναγκαιότητα ως προς τον συνολικό περιφερειακό σχεδιασμό.

Μια εξωστρέφεια στοχευμένη και δημιουργική, με προτεραιότητα την αλληλεπίδραση και τη λειτουργική διάδραση με την τοπική αυτοδιοίκηση, την κοινωνία των πολιτών, τους φορείς της έρευνας και τους κοινωνικούς φορείς, υποστηρίζοντας ένα αμεσοδημοκρατικό μοντέλο διοίκησης, με έμφαση στην καινοτομία, την διαβούλευση και την αποτελεσματικότητα της διοίκησης. Αναπτύσσοντας σταθερές διασυνδέσεις και δίκτυα με τους Δήμους της Αττικής, για την ταχύτερη και πληρέστερη πληροφόρηση και συνεκτίμηση των τοπικών ζητημάτων και ιδιαιτεροτήτων. Παράγοντας καινοτόμες μεθοδολογίες, εργαλεία και πρακτικές, σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια και φορείς της έρευνας της Αττικής. Υιοθετώντας και εξελίσσοντας θετικές πρακτικές.

Για τις ανάγκες υποστήριξης της Διοίκησης στην Περιφέρεια Αττικής και την ορθολογική λειτουργία της, η Αττική Πράσινη Περιφέρεια οργάνωσε λειτουργική Ομάδα Τεκμηρίωσης, Έρευνας και Καινοτομίας, υψηλής εξειδίκευσης, με έμφαση στην χωρική ανάλυση, τις πράσινες πολιτικές, την οικολογία και την καινοτομία. Η Ομάδα αυτή υλοποιεί την τεκμηρίωση και την υποστήριξη της Διοίκησης στην Περιφέρεια Αττικής, ενώ πρακτικά λειτουργεί και ως Help Desk, σε ζητήματα σχετικά με το Περιβάλλον, τις Πολιτικές και την Καινοτομία, κάνοντας πράξη την αμεσότητα και τη διαδραστικότητα της Διοίκησης με τους Δήμους, τις συλλογικότητες, τις επιχειρήσεις και τους πολίτες της Αττικής, ιδιαίτερα σε ζητήματα περιβάλλοντος, χώρου και πράσινων πολιτικών.

Με σχέδιο, όραμα, υψηλή τεκμηρίωση και προοπτική, η Αττική Πράσινη Περιφέρεια υποστηρίζει ως προτεραιότητα στην Περιφέρεια Αττικής, στοχευμένα και συστηματικά, την αειφορία, την ευημερία των κοινωνιών και των οικονομιών, την πράσινη καινοτομία, τη συμμετοχή των πολιτών στους περιφερειακούς σχεδιασμούς, θέτοντας σε εφαρμογή τις πράσινες πολιτικές. Με ευθύνη, πέτυχε σημαντικό έργο και δημιούργησε αξιόλογες θετικές πρακτικές. Δικαιώθηκε για την αρχική επιλογή της, να συμμετέχει στη Διοίκηση της Περιφέρειας, υποστηρίζοντας ουσιαστικά την ανάδειξη της Αττικής σε πρότυπη πράσινη και καινοτόμο Περιφέρεια.

*Το 41ο τεύχος του ηλεκτρονικού περιοδικού “πρΟΤΑση” είναι διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: www.diaplous-autodioikisi.gr