Απέρριψε το ΣτΕ την πρόταση οριοθέτησης που υπέβαλλε η Περιφέρεια για το Ρέμα Πικροδάφνης (απόφαση 149/2020).
Το σκεπτικό της απόφασης πρόκειται για μια καταρχήν απόρριψη του πάγιου δρόμου οριοθέτησης που ακολουθεί η Διοίκηση (Υπουργεία, Περιφέρειες, Δήμοι). Η πολιτική των οριοθετήσεων της τελευταίας δεκαετίας (πολιτική και όχι επιστημονική προσέγγιση!) δεν προστατεύει τα ρέματα και το φυσικό αντιπλημμυρικό ρόλο που επιτελούν οδηγώντας τα επιφανειακά νερά προς τη θάλασσα. Αντίθετα, προστατεύει τις αυθαίρετες κατασκευές που έχουν χτιστεί στις όχθες των ρεμάτων, περιορίζοντας έτσι το χώρο που χρειάζονται τα ρέματα για να επιτελέσουν την αντιπλημμυρική τους λειτουργία. Πώς γίνεται αυτό?

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΩΝ «ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ»
Τα υποτιθέμενα «Αντιπλημμυρικά Έργα» δηλαδή οι διευθετήσεις των ρεμάτων, δεν είναι τίποτε άλλο παρά το προπέτασμα για τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων και την «απελευθέρωση» εκτάσεων που ανήκουν στο ρέμα για «αξιοποίηση». Με τα έργα διευθέτησης (τσιμεντοποίηση ή επένδυση της κοίτης με συρματοκιβώτια ή μετατροπή τους σε κλειστούς οχετούς) οι γραμμές οριοθέτησης στενεύουν δραματικά και ως επί το πλείστον τοποθετούνται κολλητά δίπλα στα έργα διευθέτησης. Τι σημαίνει αυτό? Σημαίνει ότι η πλειοψηφία των αυθαίρετων κατασκευών (πολλές φορές και νόμιμων από παλιά ρυμοτομικά και σχέδια πόλης) που μέχρι τη στιγμή της οριοθέτησης καταπατούσαν το χώρο του ρέματος, ξαφνικά σταματούν να αποτελούν καταπατήσεις γιατί βρίσκονται εκτός γραμμών οριοθέτησης!!!
Η απόφαση του ΣτΕ εντοπίζει αυτό το πρόβλημα στην πρόταση οριοθέτησης της Περιφέρειας για την Πικροδάφνη και την επιστρέφει πίσω για διόρθωση.

ΟΙ ΕΚΒΟΛΕΣ ΩΣ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΡΕΜΑΤΩΝ
Το δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που εντοπίζει το ΣτΕ στην πρόταση είναι η μη πρόβλεψη προστασίας των εκβολών.
Η πρόταση οριοθέτησης για την Πικροδάφνη αφορούσε το τμήμα του ρέματος ανάντη της Λ.Ποσειδώνος και μέχρι της οδό Σαρανταπόρου. Το ΣτΕ θεωρεί ότι οι εκβολές, ως στοιχείο ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και εξαρτώμενο από τη συνολική λειτουργία του ρέματος, δε μπορεί να εξαιρούνται της οριοθέτησης.
‘Επιπλέον, έχοντας ακόμη νωπές τις τραγικές συνέπειες και τα ανθρώπινα θύματα από το χτίσιμο των εκβολών του ποταμού Λήλαντα στην Εύβοια , επισημαίνουμε ότι οι εκβολές είναι κρίσιμες όχι μόνο για την προστασία της βιοποικιλότητας αλλά και για τη φυσιολογική λειτουργία των ρεμάτων και την ελεύθερη απορροή των υδάτων προς τη θάλασσα. Δέχονται τον μεγαλύτερο όγκο νερού του ποταμού και η απελευθέρωσή τους από καταπατήσεις και «νόμιμα σχέδια πόλεων», αποτελεί καίριο παράγοντα για την προστασία των ανθρώπων από τις πλημμύρες. Οι εκβολές είναι φυσικό να πλημμυρίζουν. Το αφύσικο είναι η οικοδόμηση των περιοχών που γνωρίζουμε ότι πλημμυρίζουν. Την ίδια ακριβώς προστασία οφείλουμε να εξασφαλίσουμε για όλες τις πλημμυρικές ζώνες των ρεμάτων είτε αυτές είναι οι εκβολές είτε άλλες πεδινές περιοχές ανάντη των εκβολών (πχ πεδιάδα Σπάτων στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας, πλημμυρικα πεδία Ερασίνου στην Βραυρώνα κλπ). Ο λόγος είναι ότι αποτελούν περιοχές εκτόνωσης του νερού σε ισχυρά πλημμυρικά φαινόμενα και με αυτό τον τρόπο σώζουν από πλημμύρες τις ζωές και τις περιουσίες των ανθρώπων στις πιο κάτω περιοχές.

ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΛΟΚΛΗΡΗΣ ΤΗΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΛΕΚΑΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΟΙΤΗΣ ΤΩΝ ΡΕΜΑΤΩΝ
Η μη συμμόρφωση με αυτά τα δύο κρίσιμα θέματα δυστυχώς δεν αναφέρθηκαν από το ΣτΕ ως λόγοι αιτιολόγησης της απόρριψης της πρότασης οριοθέτησης για το ρέμα Πικροδάφνης.
Η μελέτη των ρεμάτων στο σύνολό τους, λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρη την υδρολογική λεκάνη που περιλαμβάνει κύριους κλάδους και παραπόταμους, ορεινές και πεδινές ζώνες αποτελεί ένα κρίσιμο παράγοντα για περιβαλλοντικούς και αντιπλημμυρικούς λόγους.
Η υποτιθέμενη «εύκολη λύση» των έργων διευθέτησης είναι δεδομένο ότι δε θα αντέξει μια πλημμύρα μεγαλύτερη των προδιαγραφών των έργων. Για να το καταλάβουμε, οι προδιαγραφές εκτέλεσης έργων διευθέτησης είναι για πλημμύρα 50ετίας ενώ η Εύβοια και η Μάνδρα ήταν πλημμύρες 300 -500ετίας!!! Επιπλέον, οι καταστροφές που θα προκαλέσει ο πλημμυρισμός ενός διευθετημένου ρέματος είναι εκθετικά παλλαπλάσιες από αυτές που θα προκαλέσει ο πλημμυρισμός ενός ρέματος που βρίσκεται στην φυσική του κατάσταση. Η πολλαπλάσια μεγαλύτερη ορμή του νερού οφείλεται στα σκληρά υλικά κατασκευής του (τσιμέντο, συρματοκιβώτια) τα οποία, σε σύγκριση με μια φυσική-μη εγκιβωτισμένη κοίτη, αυξάνουν δραματικά την ταχύτητα του νερού, που παρασέρνει τα πάντα στο διάβα του. Επομένως η κατά το δυνατό διατήρηση της φυσικής κοίτης των ρεμάτων με την παρόχθια βλάστηση (δέντρα, καλαμιές κλπ) θα έπρεπε να είναι ο βασικός στόχος μιας μελέτης . Αντίθετα στις μελέτες που δημοπρατούνται, ο εγκιβωτισμός είναι η βασική πολιτική κατεύθυνση, προκειμένου να μειωθεί ο χώρος των ρεμάτων και να εξυπηρετηθούν τα προαποφασισμένα συχνά έργα στα οποία τα ρέματα αποτελούν εμπόδιο.
Η μελέτη ολόκληρης της υδρολογικής λεκάνης των ρεμάτων, είναι αυτή που μπορεί να εξασφαλίσει λύσεις για διατήρηση της φυσικής κοίτης. Με συγκράτηση του νερού στα ορεινά (με φυσικά φράγματα, αναδασώσεις κλπ), ανάσχεση του νερού στις πλημμυρικές ζώνες, απελευθέρωση της κοίτης από καταπατήσεις και παράλληλα με φυσικές λύσεις σταθεροποίησης πρανών (όπου χρειάζεται) και εξασφάλιση επαρκών τεχνικών έργων διέλευσης (γεφυρών), η μελέτη ολόκληρης της υδρολογικής λεκάνης μπορεί να δώσει λύσεις διατηρώντας τη κοίτη των ρεμάτων φυσική και μειώνοντας παράλληλα τον όγκο του νερού που φθάνει στις εκβολές που είναι οι πιο ευάλωτες περιοχές στις πλημμύρες.
Τέλος, οι οριογραμμές που προτείνονται πρέπει να προσεγγίζουν όσο το δυνατόν περισσότερο την γραμμή της ιστορικής κοίτης των ρεμάτων και όχι στην τωρινή στενεμένη όχθη που έχει υποστεί επιχώσεις και καταπατήσεις. Αυτό αντιμετωπίζει μεγάλες πλημμύρες και αποτελεί νομική υποχρέωση, γιατί η οριοθέτηση πρέπει να σέβεται την φυσική διαδρομή του ρέματος ιστορικά αφού όπως είναι γνωστό «το νερό έχει μνήμη και βαδίζει το δρόμο που γνωρίζει».
Η απόφαση του ΣτΕ σχετικά με την οριοθέτηση του ρέματος Πικροδάφνης αποτελεί θετικό βήμα για τη διάσωση των ρεμάτων. Χρειάζεται να διεκδικήσουμε και τα επόμενα βήματα για να μπορέσουμε τελικά να σώσουμε τα ρέματα και ταυτόχρονα ανθρώπινες ζωές.

Φορείς και Κινήσεις για την Προστασία των Ρεμάτων – Ρεματτική