«Η συμβολή των BRICS στην αποκαθήλωση του δολαρίου»-Δημ.Σκουτέρης

Γράφει ο Δημήτρης Σκουτέρης

Η συμμαχία των BRICS πέτυχε ώστε το 65% του εμπορίου μεταξύ των κρατών μελών της να διευθετηθεί σε τοπικά νομίσματα και όχι σε δολάρια . Η χρήση του δολαρίου και του ευρώ έχει πέσει κάτω από το 35% μεταξύ των υφιστάμενων μελών του μπλοκ. Η εξέλιξη σηματοδοτεί μια στρατηγική αλλαγή στον τερματισμό της εξάρτησης από το δολάριο  και άλλα νομίσματα που κυριαρχούν στη Δύση

Η συμμαχία των χωρών των BRICS , με σχεδόν 40 χώρες που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στη συμμαχία αυτή, επιχειρούν με προσεκτικά βήματα την εκθρόνιση της κυριαρχίας του δολαρίου ΗΠΑ. Οι αναδυόμενες οικονομίες των χωρών του Παγκόσμιου Νότου πιέζουν για την αποδολαριοποίηση των συναλλαγών και χρήση των τοπικών νομισμάτων στις μεταξύ τους εμπορικές πράξεις. Ο κόσμος οφείλει να προετοιμασθεί  για την σεισμική αλλαγή που θα επέλθει στα παγκόσμια χρηματοοικονομικά. Αυτή η επανάσταση θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το μέλλον του διεθνούς εμπορίου και προφανώς όχι μόνον να αμφισβητήσει την οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ, αλλά να γίνει η γέφυρα για να περάσουμε ανεπιστρεπτί από τον μονοπολικό στον πολυπολικό κόσμο .

Το σκηνικό είναι από καιρό στημένο για μια σεισμική μετατόπιση στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και στέλνει προειδοποιητικά σήματα  στους διαδρόμους εξουσίας στην Ουάσιγκτον, αλλά και στους εκπροσώπους του βαθέως κράτους των ΗΠΑ. Το δολάριο , που από καιρό θεωρούνταν θεμέλιος λίθος του διεθνούς εμπορίου, αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου αμφισβήτηση και όχι άδικα. Μια αμφισβήτηση με επικεφαλής μια ταχέως αναπτυσσόμενη συμμαχία, αυτήν των BRICS ακολουθούμενη από τουλάχιστον άλλες  40 χώρες που είναι έτοιμες να σπάσουν τον οικονομικό ασφυκτικό φραγμό που έχει επιβάλει το δολάριο εδώ και δεκαετίες. Αυτά τα έθνη, που προέρχονται από την Ασία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική και συναγωνίζονται να ενταχθούν στο μπλοκ BRICS το 2024 έχουν ως  στόχο την αποκαθήλωση του δολαρίου  και κυρίως τη χάραξη μιας ισότιμης-δίκαιης νέας πορείας για την παγκόσμια οικονομία που δεν θα αντιμετωπίζει την άνιση ανταλλαγή.

Οι BRICS δεν είναι απλώς μια νέα συμμαχία. είναι μια αναδυόμενη δύναμη, και αυτό που ξεκίνησε ως συνασπισμός μεταξύ Βραζιλίας, Ρωσίας, Ινδίας, Κίνας και Νότιας Αφρικής γίνεται γρήγορα το επίκεντρο θα λέγαμε μιας οικονομικής επανάστασης. Η παρακμή της ηγεμονίας των ΗΠΑ, δημιουργεί για αυτές τις χώρες ευκαιρίες για να ανορθώσουν και ενισχύσουν τις οικονομίες τους υιοθετώντας την χρήση τοπικών νομισμάτων στις εμπορικές τους δραστηριότητες απορρίπτοντας στην πράξη τη χρήση του δολαρίου. Τι σημαίνει όμως αυτό για το μέλλον της παγκόσμιας χρηματοδότησης; Πώς αυτή η αλλαγή επηρεάζει τον καθημερινό άνθρωπο; Οι συνέπειες είναι πιο εκτεταμένες από ό,τι πολλοί αντιλαμβάνονται.

Η κυριαρχία του δολαρίου των ΗΠΑ για δεκαετίες

Για χρόνια, το δολάριο ΗΠΑ ήταν το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Η επιρροή του είναι πανταχού παρούσα. Έλεγχε  τα πάντα, από το διεθνές εμπόριο μέχρι τις τιμές των εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένης της πολύ σημαντικής αγοράς πετρελαίου. Στην πραγματικότητα, περισσότερο από το 59% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων διατηρούνται σε δολάρια ΗΠΑ και σχεδόν το 90% όλων των συναλλαγών συναλλάγματος αφορούν το δολάριο. Αυτό προκαλεί  ένα σχεδόν απόλυτο επίπεδο ελέγχου.

Πώς όμως το δολάριο πέτυχε τέτοια κυριαρχία; Δεν ήταν απλώς τύχη — σχεδιάστηκε, επιβλήθηκε. Στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οικονομία των ΗΠΑ αναδείχθηκε ως η ισχυρότερη στον κόσμο και με τη Συμφωνία του Μπρέτον Γουντς του 1944 καθιέρωσε το δολάριο ΗΠΑ ως το κύριο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο και το μόνο μεταπολεμικό νόμισμα συνδεδεμένο με τον χρυσό, ενώ όλα τα άλλα νομίσματα ήταν συνδεδεμένα με το δολάριο. Αυτό ουσιαστικά έκανε το δολάριο ΗΠΑ τον ακρογωνιαίο λίθο του παγκόσμιου εμπορίου και χρηματοδότησης. Ακόμη και μετά τη διάλυση του χρυσού κανόνα το 1971, το δολάριο διατήρησε τον κυρίαρχο ρόλο του, σταθεροποιημένο περαιτέρω από την κεντρική του θέση στις αγορές πετρελαίου, χάρη στο σύστημα πετροδολαρίων.

Η κυριαρχία του δολαρίου δεν αφορά μόνο την οικονομία. Έχει να κάνει με την εξουσία—γεωπολιτική και οικονομική δύναμη. Οι ΗΠΑ έχουν χρησιμοποιήσει το νόμισμά τους ως εργαλείο για να ασκήσουν επιρροή, να εφαρμόσουν κυρώσεις και να προωθήσουν την ατζέντα τους στην παγκόσμια σκηνή. Η ισχύς του δολαρίου επέτρεψε στις ΗΠΑ να δανείζονται φθηνά, να ελέγχουν τον πληθωρισμό και να επιβάλλουν τη νομισματική τους πολιτική σε παγκόσμια κλίμακα.

Η αυξανόμενη δυσαρέσκεια κατά του δολαρίου

Οι ρωγμές στην κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ έχουν διαμορφωθεί εδώ και χρόνια, ειδικά μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στο οποίο κυριαρχεί το δολάριο, συχνά θέτει αυτές τις χώρες στο έλεος των νομισματικών πολιτικών των ΗΠΑ. Όταν η Federal Reserve αυξάνει τα επιτόκια, αυξάνει το κόστος δανεισμού για χώρες με χρέος σε δολάρια. Το φορτίο είναι βαρύ και σε πολλές περιπτώσεις συντριπτικό.

Για τα έθνη που παλεύουν με την οικονομική αστάθεια, τον  πληθωρισμό ή το εξωτερικό χρέος, το δολάριο ΗΠΑ δεν είναι απλώς ένα νόμισμα – είναι η οικονομική τους λαιμητόμος. Όταν η οικονομία των ΗΠΑ παραπαίει ή γίνονται αλλαγές πολιτικής, τα μηνύματα γίνονται αισθητά σε όλο τον κόσμο. Χώρες όπως η Αργεντινή, η Νιγηρία και η Τουρκίαέχουν αντιμετωπίσει σημαντική οικονομική πίεση ως αποτέλεσμα των διακυμάνσεων του δολαρίου.

Η πανδημία απλώς επιδείνωσε αυτές τις προκλήσεις, καθώς η απόφαση της Fed να τυπώσει και να «ρίξει»  τρισεκατομμύρια δολάρια στην οικονομία υποτίμησε το νόμισμα, οδηγώντας σε πληθωρισμό και αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων παγκοσμίως. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο που πολλά έθνη επιδιώκουν να απελευθερωθούν.

Πού θα μπορούσαν να εναποθέσουν τις ελπίδες τους για οικονομική απεξάρτηση όλα αυτά τα έθνη; Η συμμαχία των BRICS προβάλλει ως η άλλη, η εναλλακτική  λύση. Προφανώς από την φύση της αντιπροσωπεύει μια συλλογική πρόκληση για την αμερικανική οικονομική κυριαρχία .

Αρχικά σχηματίστηκε το 2009, το μπλοκ BRICS που περιλάμβανε τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα, τη Νότια Αφρική. Οι χώρες αυτές , που αντιπροσώπευαν περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και το ένα τέταρτο του παγκόσμιου ΑΕΠ, είδαν αρχικά την ανάγκη για μια πλατφόρμα συνεργασίας σε οικονομικά, πολιτικά και χρηματοοικονομικά θέματα ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι BRICS έχουν εξελιχθεί σε κάτι πολύ πιο σημαντικό. Καθώς το παγκόσμιο οικονομικό τοπίο αλλάζει, αλλάζουν και οι προτεραιότητες των χωρών BRICS. Τώρα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του κινήματος της αποδολαριοποίησης, πιέζοντας για ένα διεθνές νομισματικό σύστημα που θα μειώσει αποφασιστικά την εξάρτηση από το δολάριο ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, η τελευταία τους σύνοδος κορυφής το 2023 προσέλκυσε το Παγκόσμιο ενδιαφέρον καθώς σχεδόν 40 χώρες εξέφρασαν ενδιαφέρον να ενταχθούν στη συμμαχία και για λόγους που σχετίζονται με την οικονομική τους ανάπτυξη.

Ο στρατηγικός ρόλος της Κίνας

Η Κίνα είναι ίσως ο πιο κρίσιμος παίκτης σε αυτό το παιχνίδι. Με την οικονομική της επιφάνεια και την αυξανόμενη επιρροή της, η Κίνα πρόκειται να επωφεληθεί πάρα πολύ από την απομάκρυνση από το δολάριο ΗΠΑ. Το γιουάν, θεωρείται ως μία από τις  βιώσιμες και σοβαρές εναλλακτικές λύσεις για το διεθνές εμπόριο.

Η Κίνα έχει δημιουργήσει στρατηγικά οικονομικές συνεργασίες σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική μέσω πρωτοβουλιών όπως η Πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), διευκολύνοντας τις εμπορικές συμφωνίες σε τοπικά νομίσματα και όχι σε δολάρια ΗΠΑ. Η αυξανόμενη επιρροή της Κίνας σε οργανισμούς όπως η Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης BRICS κατέστησε σαφές ότι το γιουάν θα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στη νέα χρηματοπιστωτική τάξη.

Για την Κίνα, η αποδολαριοποίηση δεν αφορά μόνο τον οικονομικό πραγματισμό – είναι μια πολιτική κίνηση που στοχεύει στη μείωση της επιρροής των ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο και τη γεωπολιτική. Το δολάριο είναι ένας βασικός μοχλός της αμερικανικής ισχύος. Απομειώνοντας  αυτή την κυριαρχία, η Κίνα μπορεί να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια οικονομία προς όφελός της, δημιουργώντας έναν πολυπολικό κόσμο όπου η εξουσία κατανέμεται πιο ομοιόμορφα μεταξύ των παγκόσμιων παικτών.

Η Ρωσία και η Σταυροφορία της Αποδολαριοποίησης

Η Ρωσία, επίσης, είναι ένθερμος υποστηρικτής της αποδολαριοποίησης. Δεδομένων των κυρώσεων της Δύσης μετά τα γεγονότα της Κριμαίας και, πιο πρόσφατα, την ειδική στρατιωτική επιχείρηση  στην Ουκρανία, η Μόσχα αναζητά επιθετικά τρόπους για να απομονώσει την οικονομία της από τον οικονομικό έλεγχο των ΗΠΑ. Το δολάριο είναι από καιρό ένα εργαλείο μόχλευσης για την επιβολή κυρώσεων και η Ρωσία είναι πρόθυμη να ξεφύγει από αυτήν την ευπάθεια.

Η Ρωσία έχει κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση αυξάνοντας το εμπόριο με την Κίνα και άλλους εταίρους σε νομίσματα εκτός δολαρίου. Στην πραγματικότητα, το 2022, η Ρωσία και η Κίνα συμφώνησαν να διευθετήσουν μεγάλο μέρος του διμερούς εμπορίου τους σε γιουάν και ρούβλια. Η απόφαση της Ρωσίας να ευθυγραμμιστεί στενά με τους BRICS για την αποδολαριοποίηση είναι κάτι περισσότερο από μια απλή τακτική επιβίωσης – είναι μια στρατηγική προσπάθεια αμφισβήτησης  της ηγεμονίας των ΗΠΑ στην παγκόσμια σκηνή.

Υποψήφιες χώρες για ένταξη στους BRICS

Ο αυξανόμενος κατάλογος των χωρών που εκφράζουν ενδιαφέρον να ενταχθούν στους BRICS είναι ενδεικτικός. Αυτό δεν αφορά μόνο τα οικονομικά δεδομένα αλλά και τα πολιτικά και τα γεωπολιτικά. Χώρες όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα  και το Ιράν έχουν πλέον  ενταχθεί στη συμμαχία τους τελευταίους μήνες. Αυτό που ενώνει αυτά τα έθνη είναι η κοινή τους απογοήτευση με το τρέχον οικονομικό σύστημα που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και η επιθυμία για έναν πιο ισορροπημένο, δίκαιο, πολυπολικό κόσμο.

Το ενδιαφέρον της Σαουδικής Αραβίας για τους BRICS, ειδικότερα, έχει προκαλέσει προβληματισμό στην Δύση. Ως ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο, η Σαουδική Αραβία παραδοσιακά τιμολογούσε το πετρέλαιο της σε δολάρια στο πλαίσιο του συστήματος πετροδολαρίων, τον ακρογωνιαίο λίθο της κυριαρχίας του δολαρίου ΗΠΑ. Ωστόσο, οι πρόσφατες κινήσεις του Ριάντ να επιλέξει το εμπόριο πετρελαίου σε άλλα νομίσματα, ειδικά με την Κίνα, σηματοδοτούν μια σοβαρή στροφή. Εάν η Σαουδική Αραβία απομακρυνθεί ολοκληρωτικά από το σύστημα του πετροδολαρίου, θα ήταν ένα τεράστιο πλήγμα για την παγκόσμια θέση του δολαρίου ΗΠΑ.

Στην Αφρική, χώρες όπως η Νιγηρία, η Κένυα και η Αλγερία εξετάζουν επίσης την ένταξη στις BRICS ως τρόπο να ξεφύγουν από την εξάρτηση του δολαρίου. Αυτά τα έθνη βλέπουν τους BRICS ως μια ευκαιρία να διαφοροποιήσουν τους εμπορικούς τους εταίρους και να ενισχύσουν την οικονομική τους ανεξαρτησία. Ομοίως, λατινοαμερικανικά έθνη όπως η  Βενεζουέλα προσελκύονται από τους BRICS λόγω των ταραχωδών σχέσεών τους με δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και των κρίσεων χρέους που βασίζονται στο δολάριο.

BRICS και η κίνηση προς τα τοπικά νομίσματα

Η καρδιά της προσπάθειας αποδολαριοποίησης των BRICS βρίσκεται στην προώθηση του εμπορίου με χρήση τοπικών νομισμάτων. Η λογική είναι απλή: γιατί τα έθνη να συνεχίσουν να βασίζονται στο δολάριο , ειδικά όταν τα εκθέτει στις ιδιαιτερότητες της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ; Οι BRICS πιέζουν για τη δημιουργία ενός νέου χρηματοπιστωτικού συστήματος όπου οι χώρες θα μπορούν να συναλλάσσονται απευθείας στα δικά τους νομίσματα, παρακάμπτοντας εντελώς το δολάριο.

Ένα από τα βασικά εργαλεία σε αυτό το εγχείρημα είναι η  New Development Bank (NDB), η οποία χρηματοδοτεί έργα σε όλα τα κράτη μέλη σε τοπικά νομίσματα. Η NDB έχει σχεδιαστεί για να είναι μια εναλλακτική λύση σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ελέγχονται από τις ΗΠΑ, όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, προσφέροντας μια πλατφόρμα στις αναδυόμενες οικονομίες να έχουν πρόσβαση σε κεφάλαια χωρίς τον πολιτικό βρόγχο που συχνά αντιμετωπίζουν λόγω δανεισμού με βάση το δολάριο.
Επιπλέον, οι διμερείς συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων μεταξύ των μελών των BRICS και άλλων εθνών γίνονται όλο και πιο κοινές. Αυτές οι συμφωνίες επιτρέπουν στις χώρες να εμπορεύονται αγαθά και υπηρεσίες απευθείας στο δικό τους νόμισμα, μειώνοντας την ανάγκη για δολάρια. Για παράδειγμα, η Κίνα και η Βραζιλία έχουν υπογράψει συμφωνίες για τη διευθέτηση του εμπορίου σε γιουάν και ρεάλ, μια κίνηση που απομακρύνει περαιτέρω την κυριαρχία του δολαρίου.

Η πιθανή κατάρρευση του παγκόσμιου ρόλου του δολαρίου

Ενώ η κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ δεν είναι πιθανό να εξαφανιστεί εν μία νυκτί, η απομάκρυνση από το δολάριο επιταχύνεται και το κίνημα αποδολαριοποίησης υπό την ηγεσία των BRICS αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την παγκόσμια υπεροχή του δολαρίου. Καθώς περισσότερες χώρες εντάσσονται στις τάξεις των BRICS και υιοθετούν τοπικά νομίσματα για το εμπόριο, η ζήτηση για δολάρια θα μειωθεί, υπονομεύοντας την αξία και την επιρροή του.

Αυτό θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες συνέπειες για την οικονομία των ΗΠΑ.  Εάν ο κόσμος απομακρυνθεί από το δολάριο, οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν υψηλότερο κόστος δανεισμού, πληθωρισμό και οικονομική αστάθεια. Οι ΗΠΑ πιθανότατα θα αντισταθούν σε αυτή τη μετατόπιση και μπορεί να δούμε αυξανόμενες προσπάθειες από την Ουάσιγκτον να διατηρήσει την ηγεμονία του δολαρίου με διπλωματικά, με οικονομικά μέσα ακόμα και με τοπικούς ή και περιφερειακούς πολέμους (πχ Ουκρανία, Μέση Ανατολή). Ωστόσο, η δυναμική πίσω από το κίνημα αποδολαριοποίησης, που τροφοδοτείται από τους BRICS και τα πιθανά νέα μέλη του, υποδηλώνει ότι οι ΗΠΑ θα δυσκολευτούν να αντιστρέψουν αυτήν την τάση.

Τι σημαίνει αυτό για τους καθημερινούς ανθρώπους;

Οι συνέπειες της αποδολαριοποίησης δεν περιορίζονται μόνον στη σφαίρα ενδιαφερόντων  πολιτικών ή και οικονομολόγων. Εάν οι BRICS επιτύχουν να αναδιαμορφώσουν την παγκόσμια οικονομική τάξη, οι καθημερινοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα νιώσουν τον αντίκτυπο. Για όσους βρίσκονται στις αναπτυσσόμενες χώρες, η απομάκρυνση από το δολάριο θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο σταθερές τοπικές οικονομίες, λιγότερη έκθεση σε εξωτερικούς κραδασμούς και περισσότερο έλεγχο στα χρηματοοικονομικά τους .

Για τους ανθρώπους στις ΗΠΑ, οι συνέπειες μπορεί να είναι έντονα αρνητικές. Η διάβρωση της κυριαρχίας του δολαρίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε πληθωρισμό, υψηλότερα επιτόκια και μείωση του βιοτικού επιπέδου, καθώς οι ΗΠΑ χάνουν την προνομιακή τους θέση στην παγκόσμια οικονομία.

Οι σχεδόν 40 χώρες που δείχνουν ενδιαφέρον να ενταχθούν στους BRICS αντιπροσωπεύουν μια συλλογική επιθυμία να ξεφύγουν από τον στραγγαλισμό τους λόγω του δολαρίου ΗΠΑ και να σφυρηλατήσουν ένα νέο, πιο δίκαιο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αυτό δεν είναι απλώς μια οικονομική αλλαγή – είναι ένας γεωπολιτικός σεισμός. Ο κόσμος παρακολουθεί και οι ΗΠΑ βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού. Αυτό που μένει να δούμε είναι πόσο γρήγορα θα έρθει αυτή η αλλαγή και πώς θα ανταποκριθούν οι ΗΠΑ σε έναν κόσμο που δεν περιστρέφεται πλέον γύρω από το δολάριο.

Η επανάσταση έχει ξεκινήσει , οι BRICS πρωτοστατούν. Εμείς στην Ελλάδα καθεύδουμε υπό μανδραγόρα. Βοήθεια μας!!!

*Πολιτικός Αναλυτής, [email protected], @skouterisd1, https://www.facebook.com/dimitris.skouteris.94