Σε πρωτοποριακό πιλοτικό πρόγραμμα που στοχεύει στον οικολογικό τρόπο εξόντωσης των τρωκτικών που καταστρέφουν τις καλλιέργειες και αποτελούν εστίες μόλυνσης αφενός, και αφετέρου στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στα αγροτικά οικοσυστήματα και πιο συγκεκριμένα στην αύξηση του πληθυσμού του αρπακτικού με την ονομασία «Τυτώ» συμμετέχει ο δήμος Λαρισαίων.

Είναι ο πρώτος δήμος της χώρας που θα εφαρμόσει αυτό το πρόγραμμα φυσικού ελέγχου επιβλαβών τρωκτικών, υπογράφοντας πρόσφατα μνημόνιο συνεργασίας με την ΑΜΚΕ «Οργάνωση για τη Διαχείριση και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας στα Αγροτικά Οικοσυστήματα- ΤΥΤΩ».

Το μνημόνιο συνεργασίας αποβλέπει στην υλοποίηση καινοτόμων αγροτικών δράσεων, που συμφιλιώνουν τη βιοποικιλότητα και την αγροτική διαχείριση, δίνοντας λύση σε συγκεκριμένα αγροτικά προβλήματα καθώς και στη δημιουργία προϋποθέσεων για την έγκριση και χρηματοδότηση ενός προγράμματος από τους αρμόδιους φορείς, δηλαδή το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, περιφέρειες κ.α.

Τα επιβλαβή για την αγροτική παραγωγή και τη δημόσια υγεία τρωκτικά

Τα επιβλαβή τρωκτικά πέρα από το γεγονός ότι προκαλούν καταστροφές στις αγροτικές καλλιέργειες, φέρουν και επικίνδυνες ζωονόσους όπως λεπτοσπείρωση, τουλαραιμία, εξανθηματικός τύφος, σαλμονέλωση, αιμορραγικός ίκτερος, τριχινίαση. Ανά διετία ή τριετία οι πληθυσμοί τους παρουσιάζουν πληθυσμιακές εκρήξεις σε διάφορες περιοχές, φτάνοντας μέχρι και τα 1000 άτομα ανά εκτάριο αγροτικών καλλιεργειών και προκαλούν ολοσχερή καταστροφή της αγροτικής παραγωγής ενώ απειλούν τη δημόσια υγεία. Οι ζημιές αυτές δεν αποζημιώνονται από τον ΕΛΓΑ, ενώ η συνήθης καταπολέμησή τους γίνεται με την εφαρμογή τρωκτικοκτώνων.

Τυτώ: Ο εξολεθρευτής των ποντικιών

Το νυκτόβιο αρπακτικό πτηνό Πεπλόγλαυκα, πιο γνωστό με την κοινή ονομασία Τυτώ (Tyto alba), είναι ένα είδος κουκουβάγιας/μπούφου, άμεσα συνυφασμένο με την αγροτική ζωή, το οποίο ενδιαιτεί, φωλιάζει και αναπαράγεται εδώ και αιώνες σε παλαιά κτίρια, αποκλειστικά στα αγροτικά οικοσυστήματα. Συνεπώς, είναι ένα εμβληματικό είδος για την αγροτική διαχείριση και τη βιοποικιλότητα των αγροτικών οικοσυστημάτων, αλλά ο πληθυσμός του μειώνεται καθώς μειώνονται οι κλασικές θέσεις φωλεοποίησής του (παλαιά κτίρια, πλίνθινα, πέτρινα, αποθήκες, σιλό, κλπ.).

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο εμπνευστής του προγράμματος , διδάκτωρ Οικολογίας και Άγριας Πανίδας Βασίλης Μποντζώρλος, ο οποίος τα τελευταία 20 χρόνια μελετάει την τυτώ:
«Η τυτώ είναι φυσικός ρυθμιστής των επιβλαβών τρωκτικών στην ύπαιθρο αλλά έχουμε διαπιστώσει πως ο πληθυσμός της στα αγροτικά οικοσυστήματα μειώνεται, λόγω έλλειψης θέσεων φωλεοποίησης- το πουλί “προτιμά” παλαιά εγκαταλειμμένα κτίρια. Έχουμε παρατηρήσει, δηλαδή, μείωση σχεδόν 50% σε ένα σύνολο κομβικών χωριών της Θεσσαλίας, στα οποία κάνουμε monitoring τα τελευταία 10 χρόνια. Με αυτό το αποτέλεσμα στο μυαλό μας, ξεκινήσαμε την εγκατάσταση των 120 τεχνητών φωλιών, εστιάζοντας αρχικά στα σημεία που είχε χρησιμοποιήσει το πουλί, με στόχο να υποστηρίξουμε τον βασικό αναπαραγωγικό πληθυσμό στις παλιές θέσεις. Στη συνέχεια, θα επεκτείνουμε την τοποθέτηση περισσότερων φωλιών -απλές κατασκευές από κόντρα πλακέ θαλάσσης- φέρνοντας την τυτώ μέσα στην αγροτική εκμετάλλευση, ειδικά στις τρωκτικόπληκτες περιοχές, που χρειάζονται έλεγχο πληθυσμιακών εξάρσεων τρωκτικών», εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μποντζώρλος.

Από τις 120 φωλιές που εγκατέστησε ο κ. Μποντζώρλος, «κατοικήθηκαν» περισσότερες από τις μισές από αναπαραγωγικά ζευγάρια και οι πρώτοι νεοσσοί έκαναν την εμφάνισή τους. Μάλιστα, στο προκαταρκτικό στάδιο και πριν τοποθετηθούν όλες οι τεχνητές φωλιές, ερευνήθηκαν οι τροφικές συνήθειες του είδους με βάση 30 ζευγάρια σε ολόκληρη τη Θεσσαλία.

«Δημιουργήσαμε μοντέλα απεικόνισης της χωρικής κατανομής των διαφορετικών ειδών ποντικιών/τρωκτικών σε ολόκληρη τη Θεσσαλία, απεικονίζοντας τις hot-spot, δηλαδή τις περιοχές με τις μεγαλύτερες πυκνότητες επιβλαβών τρωκτικών για τις καλλιέργειες, κυρίως τους σκαπτοποντικούς (γένος Microtus). Διαπιστώσαμε ότι ιδιαίτερα επιβαρυμένες από πληθυσμούς τρωκτικών, είναι περιοχές των δήμων Κιλελέρ και Ρήγα Φεραίου καθώς και ένα νότιο τμήμα του δήμου Λάρισας, όπως βέβαια και τα χωριά δίπλα στην λίμνη Κάρλα. Ωστόσο, θα χρειαστεί σύντομα να επαναλάβουμε μια τέτοια συνολική διερεύνηση για να δούμε στο πέρας μιας δεκαετίας πώς έχουν αλλάξει-μετατοπιστεί η χωρική κατανομή, η αφθονία πληθυσμών, σε σχέση με το αγροτικό τοπίο», αναφέρει ο ερευνητής.

Συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Πανεπιστημίου Λωζάννης

Για τον κ. Μποντζώρλο, η Τυτώ δεν αποτελεί μόνο την καλύτερη φυσική/βιολογική λύση ελέγχου τρωκτικών, αλλά και τη μοναδική μέθοδο έμμεσης διερεύνησης, σε μεγάλη χωρική κλίμακα, της αφθονίας, κατανομής, διακύμανσης πληθυσμών των μικρών θηλαστικών.

Η διαχείριση πληθυσμού του νυκτόβιου αρπακτικού πτηνού αποτελεί σε άλλες χώρες (Ισραήλ, Κύπρος) Εθνικό Πρόγραμμα Καταπολέμησης Επιβλαβών Τρωκτικών, με τη διαδικασία χωρικής τοποθέτησης τεχνητών κλωβών φωλεοποίησης για το είδος Τυτώ εντός των αγροτεμαχίων.

Η «Οργάνωση για τη Διαχείριση και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας στα Αγροτικά Οικοσυστήματα – Τυτώ», συμμετέχει ενεργά από το 2015 μέσω του νόμιμου εκπροσώπου της, σε επίσημη τριμερή συνεργασία μεταξύ των χωρών Κύπρου, Ισραήλ και Ελλάδας, με την ερευνητική καθοδήγηση του Πανεπιστημίου της Λωζάννης στοχεύοντας στη διαμόρφωση της στρατηγικής ελέγχου των επιβλαβών τρωκτικών μέσω της διαχείρισης πληθυσμού του νυκτόβιου αρπακτικού Τυτώ στα αγροτικά οικοσυστήματα, στη Μεσόγειο, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.